Γύρος της Αμανής
Βολισσός και ο γύρος της Αμανής:ένα οδοιπορικό στη βορειοδυτική Χίο
H περιοχή της Αμανής, στο βορειοδυτικό μέρος της Χίου, αποτελεί απόδειξη των τρομερών εναλλαγών στη φύση και στο ανάγλυφο του νησιού, αλλά και των μοναδικών εμπειριών που μπορεί να ζήσει ο επισκέπτης στη Χίο. Μετά την ανάβαση στο Αίπος, και αφού διασχίσουμε το σεληνιακό τοπίο του οροπεδίου με το λευκό βραχώδες έδαφος, προχωράμε προς την Αμανή, τον ορεινό όγκο που δεσπόζει στη βορειοδυτική Χίο.
Ο Μεσαιωνικός Οικισμός της Βολισσού
Ο μεσαιωνικός οικισμός της Βολισσού είναι το κεφαλοχώρι της Αμανής. Πρόκειται για το μεγαλύτερο χωριό της Αμανής, κάτι που φαίνεται και από το γεγονός ότι είχε τρεις μεγάλες ενορίες: τον Πύργο, με την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, τον Χριστό, με την ομώνυμη εκκλησία, και τον Πυθώνα, με την εκκλησία της Παναγίας, όπου βρίσκεται μία από τις ομορφότερες πλατείες της Χίου.
Η βόλτα από την πλατεία του Χριστού προς το Κάστρο, αν και κουραστική, καθώς ακολουθούμε απότομα ανηφορικά δρομάκια, μας αποζημιώνει. Από το Κάστρο δε χορταίνει κανείς να απολαμβάνει τη θέα προς τον κάμπο της Βολισσού, την εύφορη πεδινή έκταση που απλώνεται μέχρι τη θάλασσα. Οι ρεματιές που τη διασχίζουν και το ήπιο κλίμα, ευνοούν την καλλιέργεια, μέχρι σήμερα. Πολλοί ντόπιοι διατηρούν εκεί κτήματα ή μούρκια, όπως τα λένε στη Βολισσό. Η κοιλάδα του Μαλαγκιώτη αποτελεί σημείο ενδιαφέροντος για τους περιπατητές και παρατηρητές της φύσης. Ακολουθώντας το οργανωμένο μονοπάτι, ο περιπατητής συναντάει παλιούς νερόμυλους, που λειτουργούσαν μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ΄80 (ρέμα νερομύλων), την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου των Βασιλικών και άλλα σημαντικά στοιχεία της πολιτιστικής και αγροτικής κληρονομιάς.
Γεύσεις Βολισσού
Στη Βολισσό μπορεί κανείς να δοκιμάσει χιώτικη τοπική κουζίνα σε εξαιρετικό επίπεδο. Εστιατόρια και ταβέρνες τόσο στο χωριό, όσο και στις παραλίες της Βολισσού (Λιμνιά, Λήμνος), αλλά και στα γύρω χωριά, προσφέρουν παραδοσιακά πιάτα με κρέας και θαλασσινά. Αγοράζουμε βολισσιανό ψωμί και παξιμάδια από τον παραδοσιακό ξυλόφουρνο του χωριού και δοκιμάζουμε βορειοχωρούσικη σούμα, η οποία έχει φανατικό κοινό, καθώς δεν παρασκευάζεται με γλυκάνισο! Στα γεμάτα ζωντάνια καφέ των Λιμνιών, επινείου της Βολισσού, αλλά και στα beach bar μπορεί κανείς να απολαύσει από τοπικά γλυκά μέχρι δημιουργικά κοκτέιλ.
Διακοπές στη Βολισσό
Παραδοσιακά καταλύματα στο χωριό ή και επιλογές ξενοδοχείων ή ενοικιαζομένων δωματίων στις παραλίες της Βολισσού (Μάναγρος, Μαγεμένα, Λιμνιά, Λευκάθια, Λήμνος), παρέχουν πολλές επιλογές ως προς το εύρος τιμών και υπηρεσιών. Η πληθώρα κοντινών και πιο μακρινών παραλιών, οι βόλτες και διαδρομές που μπορεί να οργανώσει κανείς, αλλά και οι επιλογές διασκέδασης, καθώς και η δυνατότητα για απόλυτη χαλάρωση, καθιστούν τη Βολισσό ιδανική βάση για τις διακοπές σας στη Χίο.
Ο γύρος της Αμανής
Από τη Βολισσό ξεκινάμε για το γύρο της Αμανής, μια περιήγηση στα ορεινά χωριά της βορειοδυτικής Χίου, με τα παράξενα ονόματα και τους φιλόξενους κατοίκους. Ειδικά αυτήν την περίοδο, και μετά από τον πολύ βροχερό χειμώνα που περάσαμε, η φύση της Αμανής οργιάζει. Κατακίτρινοι σπάρτοι και άλλα αγριολούλουδα πλημμυρίζουν με το λεπτό άρωμά τους την ατμόσφαιρα. Αετογερακίνες και γεράκια μας συντροφεύουν στη διαδρομή.
Εξαιρετικά αραιοκατοικημένοι σήμερα, το καλοκαίρι οι οικισμοί αυτοί ζωντανεύουν χάρη στους Χιώτες του εξωτερικού και της Αθήνας που πάντα επιστρέφουν, για να περάσουν το καλοκαίρι τους στο χωριό. Παραδοσιακά πανηγύρια και εκδηλώσεις προσθέτουν χρώμα στο καλοκαίρι της Αμανής.
Ξεκινώντας τη βόλτα μας, με κατεύθυνση προς Πιραμά, έχουμε στα δεξιά μας τον ορεινό όγκο της Αμανής, και το Αιγαίο πέλαγος στα αριστερά μας. Ακολουθούμε τον στενό, γεμάτο στροφές, αλλά καλοφτιαγμένο δρόμο, μέσα από συνεχείς εναλλαγές του τοπίου – η χαμηλή βλάστηση και τα βοσκοτόπια διαδέχονται τους ελαιώνες – όταν ξαφνικά προβάλλει μπροστά μας ο οικισμός της Πιραμάς, όπου δεσπόζει ο μεσαιωνικός πύργος. Ανάλογα στοιχεία του οχυρωματικού δικτύου του παρελθόντος είναι εμφανή σε πολλούς οικισμούς. Καφενεία υπάρχουν σχεδόν σε όλα τα χωριά, όπως στην Παρπαριά και στις Τρύπες, τους επόμενους σταθμούς μας, όπου μπορούμε να κάνουμε μια στάση για έναν καφέ.
Το Μελανιός είναι το χωριό που σημαδεύει το πέρασμα από το δυτική στη βόρεια πλευρά του νησιού. Από εκεί απολαμβάνουμε τη θέα προς τα Ψαρά. Ένα από τα πιο τραγικά επεισόδια της Σφαγής της Χίου το 1822 διαδραματίστηκε στο Μελανιός, όπου είχαν καταφύγει πολλοί Χιώτες. Πάνω από 20.000 άνθρωποι βρήκαν φρικτό θάνατο εκεί, μάλιστα λέγεται ότι η θάλασσα βάφτηκε κόκκινη από το αίμα. Στο χωριό υπάρχει μνημείο για τα θύματα της σφαγής και κάθε χρόνο τελείται ειδική εκδήλωση μνήμης.
Προχωρώντας στο βορινό δρόμο φτάνουμε στο Άγιο Γάλας, ένα χωριό που το περιβάλλει ο θρύλος. Κάτω από το βράχο όπου βρίσκεται το χωριό υπάρχει ένα σύμπλεγμα σπηλαίων, μέρος του οποίου είναι επισκέψιμο. Το ένα από τα δύο επισκέψιμα σπήλαια της Χίου είναι αυτό του Αγίου Γάλακτος. Εδώ η αρχαιολογική έρευνα έχει ανακαλύψει τα πρώτα στοιχεία κατοίκησης του νησιού ήδη από τη νεολιθική περίοδο. Τα σπήλαια ήταν τόπος λατρείας από την αρχαϊκή περίοδο μέχρι και τους βυζαντινούς χρόνους, κάτι που αποδεικνύεται και από το ναό της Παναγίας Αγιογαλούσαινας που είναι ενσωματωμένος στο πρώτο σπήλαιο. Λέγεται ότι το όνομα του χωριού συνδέεται με τους θρύλους σχετικά με το ασβεστούχο νερό που σταλάζει από τους τους σταλακτίτες του σπηλαίου.
Πολυχώρος «Άγιο Γάλας»
Γύρω από το ναό και το σπήλαιο έχει διαμορφωθεί ο Πολυχώρος «Άγιο Γάλας», που περιλαμβάνει τη διαδρομή πρόσβασης προς το Σπήλαιο και την Αγιογαλούσαινα, εστιατόριο δίπλα στο ποταμάκι με τρεχούμενο νερό, διαμορφωμένο χώρο με ξύλινα παιχνίδια και σκοινιά ορειβασίας για παιδιά. Επισκεπτόμαστε τις εκθέσεις σχετικά με τη ζωή στην Αμανή και την υπαίθρια έκθεση για τις πεταλούδες της περιοχής. Μετά την ξενάγηση στο σπήλαιο απολαμβάνουμε παραδοσιακές γεύσεις που ετοιμάζουν με μεράκι η Αναστασία και ο Δημήτρης στη δροσιά των πλατάνων. Στον Πολυχώρο θα γεμίσετε μπαταρίες και θα φύγετε γεμάτοι από τις ομορφιές που απλόχερα προσφέρει η Αμανή.
Στη συνέχεια της βόλτας, συναντάμε τα Νενητούρια. Η βλάστηση γίνεται πυκνότερη και εκτός από τις ελιές συναντάμε πεύκα και βελανιδιές. Στα Κουρούνια, το επόμενο χωριό, διακρίνουμε δύο συνοικίες. Εδώ, όπως και στον Εγρηγόρο, συναντάμε αμπελώνες, που παράγουν το γλυκό Κουρουνιώτικο κρασί, το οποίο συνδέεται με τον μυθικό Αριούσιο οίνο. Οι περιηγητές άλλωστε αναφέρονται στην περιοχή της Αμανής ως Αριουσία χώρα. Στον Εγρηγόρο επισκεφθείτε το οινοποιείο του Αριούσιου, όπου προσφέρεται ξενάγηση και δοκιμή κρασιών.
Ολοκληρώνοντας το γύρω, φτάνουμε σε Αφροδίσια και Χάλανδρα. Χαμηλότερα βρίσκεται ο Κέραμος που μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, όσο λειτουργούσαν ακόμη τα μεταλλεία αντιμονίου στην περιοχή είχε πάνω από 500 κατοίκους. Η γαλλική εταιρεία που εκμεταλλευόταν τα μεταλλεία δημιούργησε υποδομή στα Αγιάσματα, την παραλία μετά τον Κέραμο, όπου γινόταν η φόρτωση του μεταλλεύματος – κατάλοιπα αυτών των κτιριακών εγκαταστάσεων είναι ακόμη εμφανή στα Αγιάσματα. Το ίδιο και οι εγκαταλειμμένες στοές των μεταλλείων που συναντάμε καθώς κατεβαίνουμε τη ρεματιά προς τη θάλασσα.
Στη συνέχεια της βόλτας, συναντάμε τα Νενητούρια. Η βλάστηση γίνεται πυκνότερη και εκτός από τις ελιές συναντάμε πεύκα και βαλανιδιές. Στα Κουρούνια, το επόμενο χωριό, διακρίνουμε δύο συνοικίες. Εδώ, όπως και στον Εγρηγόρο, συναντάμε αμπελώνες, που παράγουν το γλυκό Κουρουνιώτικο κρασί, το οποίο συνδέεται με τον μυθικό Αριούσιο οίνο. Οι περιηγητές άλλωστε αναφέρονται στην περιοχή της Αμανής ως Αριουσία χώρα. Στον Εγρηγόρο επισκεφθείτε το οινοποιείο του Αριούσιου, όπου προσφέρεται ξενάγηση και δοκιμή κρασιών.
Ολοκληρώνοντας το γύρω, φτάνουμε σε Αφροδίσια και Χάλανδρα. Χαμηλότερα βρίσκεται ο Κέραμος που μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, όσο λειτουργούσαν ακόμη τα μεταλλεία αντιμονίου στην περιοχή είχε πάνω από 500 κατοίκους. Η γαλλική εταιρεία που εκμεταλλευόταν τα μεταλλεία δημιούργησε υποδομή στα Αγιάσματα, την παραλία μετά τον Κέραμο, όπου γινόταν η φόρτωση του μεταλλεύματος – κατάλοιπα αυτών των κτιριακών εγκαταστάσεων είναι ακόμη εμφανή στα Αγιάσματα. Το ίδιο και οι εγκαταλειμμένες στοές των μεταλλείων που συναντάμε καθώς κατεβαίνουμε τη ρεματιά προς τη θάλασσα.
Ιαματικά λουτρά στα Αγιάσματα
Πέρα όμως από την ιστορία της περιοχής, αυτό που ενδιαφέρει τον επισκέπτη είναι ότι σήμερα στα Αγιάσματα λειτουργεί σύγχρονο υδροθεραπευτήριο που αξιοποιεί τις ιαματικές πηγές της περιοχής. Εκτός των ιδιοτήτων των ιαματικών λουτρών, που βοηθούν σε διάφορες παθήσεις, το υδροθεραπευτήριο λειτουργεί τα τελευταία χρόνια με νέα φιλοσοφία, παρέχοντας επιπλέον στους επισκέπτες χαλαρωτικά αφεψήματα και μασάζ.
Παλιά Ποταμιά: το χωριό φάντασμα
Επιστρέφοντας στο δρόμο προς Βολισσό, συναντάμε έναν από τους πιο εντυπωσιακούς εγκαταλελειμμένους οικισμούς της Βόρειας Χίου, την Παλιά Ποταμιά. Πρόκειται για ένα χωριό που είναι κρυμμένο σε μια ρεματιά, σε θέση ανήλιαγη και σχεδόν αθέατο από το δρόμο. Εγκαταλείφθηκε στις αρχές τις δεκαετίας του ’60 και οι κάτοικοι έχτισαν νέο οικισμό, σε αναζήτηση πιο φιλικού περιβάλλοντος, με περισσότερο φως. Πρόκειται για τη Νέα Ποταμιά την οποία διασχίζουμε, ενώ από ένα παρακλάδι του δρόμου μπορούμε να κατευθυνθούμε και στον τελευταίο οικισμό της βόλτας, στην Πισπιλούντα. Η Παλιά Ποταμιά πάντως με την απόκοσμη ατμόσφαιρα αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα επίσκεψη, καθώς κανείς μπορεί να δει σπίτια του παλιού χωριού που σώζονται σε αρκετά καλή κατάσταση, ακόμη και με μέρος της οικοσκευής.