Η Χίος έχει χαρακτηριστεί μυροβόλος από τις υπέροχες μυρωδιές των κήπων και των περιβολιών της. Εκτός από τα υπέροχα αρώματα, οι κήποι και οι αυλές της Χίου προσφέρουν και ένα μοναδικό θέαμα, κομμάτι του οποίου είναι τα περίτεχνα βοτσαλωτά δάπεδα στις αυλές, «λιλαδωτά», όπως τα αποκαλούν οι ντόπιοι, φτιαγμένα από λευκά και μαύρα βότσαλα που συνθέτουν μοναδικά μοτίβα και μοιάζουν με περίτεχνα χαλιά.

Για να κατασκευαστεί ένα βοτσαλωτό δάπεδο απαιτείται μαστοριά και σκληρή εργασία. Πρέπει να υπάρχει σχέδιο και στη συνέχεια να δουλέψουν ειδικευμένοι εργάτες για να το εκτελέσουν. Οι μάστορες χρησιμοποιούν βότσαλα ποταμού και θάλασσας τα οποία σφηνώνουν όρθια το ένα δίπλα στο άλλο πάνω σε νωπό τσιμέντο που έχουν στρώσει σε έδαφος που πρέπει να είναι σκληρό.  Για να ολοκληρωθεί ένα τετραγωνικό μέτρο χρειάζεται να δουλέψουν τρεις ώρες τέσσερις εργάτες, οι οποίοι φυσικά θα έχουν δουλέψει κι άλλες ώρες πριν για να συλλέξουν τα βότσαλα, να τα κατανείμουν ανάλογα με το χρώμα και το μέγεθος και να προετοιμάσουν το δάπεδο.  Για το λόγο αυτό οι βοτσαλωτές αυλές θεωρούνταν πάντα είδος πολυτελείας. Σήμερα δεν επιτρέπεται πλέον η λήψη βοτσάλων από τις παραλίες  και τέτοιου είδους κατασκευές γίνονται μόνον με βιομηχανικά υλικά.

Τα χρώματα είναι κυρίως το άσπρο και το μαύρο, τα μοτίβα γραμμικά, αλλά θα συναντήσετε και σχεδία όπως λουλούδια, γλάστρες, πουλιά και ζώα, καράβια και  άγκυρες. Σε πολλές αυλές θα βρείτε ενταγμένη στο βοτσαλωτό την ημερομηνία κατασκευής, μηνύματα όπως το «ΧΑΙΡΕΤΑΙ» στην είσοδο, ή και τα αρχικά του ιδιοκτήτη.

Στη Χίο θα έχετε την ευκαιρία να συναντήσετε πολλές και πανέμορφες βοτσαλωτές αυλές. Σε μια βόλτα στην πόλη μπορείτε να επισκεφθείτε την αυλή της Μητρόπολης (φτιαγμένη το 1895), της βιβλιοθήκης Κοραή, του ιστορικού 11^ου Δημοτικού Σχολείου και του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Στο Βροντάδο αξίζει να επισκεφθείτε τις αυλές στις εκκλησίες: Παναγία Ερυθιανή (1892), Παναγία Μούτσαινα, Άγιο Ισίδωρο και Άγιο Κήρυκο. Στο Κάμπο, τα περισσότερα αρχοντικά και οι εκκλησίες έχουν μαγευτικές βοτσαλωτές αυλές και μπορείτε στη βόλτα σας να χαζέψετε όσες μπορείτε πίσω από τις αυλόπορτες ή σε ξενώνες που οι ιδιοκτήτες τους έχουν πάντα την καλή διάθεση να ανοίξουν τις πόρτες τους στους επισκέπτες. Αξίζει ιδιαίτερα να επισκεφθείτε τις εκκλησίες Παναγία Συριώτισσα, τον Άγιο Πολύκαρπο και την Παναγία Αγιοδεκτεινή, αλλά και ξενώνες όπως το Μαυροκορδάτικο και ο Περλέας και φυσικά τον Πολυχώρο Citrus. Τέλος στη νότια Χίο επισκεφθείτε την αυλή του Ταξιάρχη στα Μεστά, που είναι και η πιο παλιά αυλή που αναφέρει ημερομηνία (1827). 

Tip: Για να πάρετε περισσότερες πληροφορίες βρείτε στα βιβλιοπωλεία της Χίου το βιβλίο «Βοτσαλωτές Αυλές της Χίου», της Μαρίας Ξύδα (εκδόσεις ΠΥΞΙΔΑ). Πρόκειται για μια πολύ αξιόλογη δουλειά και είναι γραμμένο στα ελληνικά και στα αγγλικά.

Το Ναυτικό Μουσείο Χίου στεγάζεται σε ένα εντυπωσιακό νεοκλασικό κτίριο, δωρεά των κληρονόμων Αναστασίου και Μαρουκώς Πατέρα, στην οδό Στεφάνου Τσουρή 20, στο κέντρο της πόλης. Ιδρύθηκε για να προβάλει τη μεγάλη ναυτική ιστορία και παράδοση της Χίου και να αναδείξει το ρόλο της στην σύγχρονη ναυτιλία. Η έκθεση περιλαμβάνει συλλογή ζωγραφικών έργων του λαϊκού Βρονταδούση ζωγράφου Αριστείδη Γλύκα με ναΐφ πλοιογραφίες, εξαρτήματα και ομοιώματα πλοίων (από μπρίκια και βαρκαλάδες μέχρι Liberty), φωτογραφίες και αντικείμενα που σχετίζονται με τη ναυτική ζωή. Μία επίσκεψη εκεί είναι απαραίτητη σε μια βόλτα στην πόλη. 

Στην αυλή του Ναυτικού Μουσείου Χίου κυριαρχεί το μνημείο αφιερωμένο στους 328 Χιώτες ναυτικούς Ε.Ν. που χάθηκαν κατά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο από πολεμικές ενέργειες. Φτιαγμένο από ανοξείδωτο ατσάλι φέρει χαραγμένα τα ονόματα των ναυτικών. Το έργο δημιούργησε ο γλύπτης Αλέξανδρος Κόκκινος.

Το Ναυτικό Μουσείο Χίου διαθέτει βιβλιοθήκη με συλλογή από βιβλία, έντυπα και έγγραφα σχετικά με ναυτιλιακά θέματα. Δημιουργήθηκε από δωρεά του δημοσιογράφου Ευστάθιου Μπάτη και συνεχίζει να εμπλουτίζεται με δωρεές. Το Μουσείο διοργανώνει διαλέξεις, συνέδρια και εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές, ενώ είναι διαθέσιμο και για φιλοξενία εκδηλώσεων. Το καλοκαίρι συχνά φιλοξενεί στην αυλή ενδιαφέρουσες μουσικές εκδηλώσεις.

Το Μουσείο διαθέτει ένα χαριτωμένο κατάστημα δώρων, όπως χειροποίητα κεραμικά, μπλουζάκια με ναυτικά θέματα και εκτυπώσεις και αφίσες των έργων του Αριστείδη Γλύκα και λιθογραφίες και γκραβούρες της Χίου.