To Top

Χίος

Όμηρος, ο ποιητής του κόσμου και η σχέση του με τη Χίο

Ο μεγάλος επικός ποιητής της αρχαιότητας, δημιουργός της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, συνδέεται με το νησί της Χίου με μια παράδοση που ξεκινά από τα βάθη των αρχαίων χρόνων και παραμένει ζωντανή μέχρι σήμερα. Ο ίδιος ποτέ δεν αναφέρθηκε άμεσα στο όνομα της πατρίδας του, πυροδοτώντας μια αιώνια διαμάχη για την καταγωγή του, αφού τόσο οι βιογράφοι του, όσο και όλοι οι συγγραφείς που ασχολήθηκαν με αυτόν στην πορεία των αιώνων δεν συμφωνούν μεταξύ τους για την πόλη καταγωγής του.  Σε αυτή την προαιώνια διαμάχη, εμφανίζονται διάφορες πόλεις να τον διεκδικούν, αλλά η Χίος είναι η επικρατέστερη, καθώς δεν λείπει ποτέ από τις σχετικές απαριθμήσεις.  Η Χίος στηρίζει τη σύνδεση αυτή με μια σειρά από στοιχεία, από φιλολογικές πηγές και αρχαιολογικά ευρήματα μέχρι μακραίωνες τοπικές παραδόσεις. Όλα αυτά έκαναν τους περιηγητές που επισκέπτονταν το νησί στα νεότερα χρόνια να αναζητούν με ζήλο τα ίχνη του διδασκαλείου του, του σπιτιού και του τάφου του, ανατροφοδοτώντας έτσι την παράδοση που τον συνδέει με το νησί – μία παράδοση για την οποία οι Χιώτες αισθάνονται ιδιαίτερα περήφανοι.

Στα ίχνη του Ομήρου

Ποιες περιοχές του νησιού συνδέει η παράδοση με τον μεγάλο επικό ποιητή της αρχαιότητας;

Ναός της Θεάς Κυβέλης στη Δασκαλόπετρα, Πέτρα του Ομήρου

Ο βράχος της Δασκαλόπετρας έχει συνδεθεί από την παράδοση με το Σχολείο του Ομήρου. Το κεντρικό έξαρμα του βράχου θεωρήθηκε ο θρόνος, όπου καθόταν ο ποιητής –δάσκαλος και δίδασκε τους μαθητές του, απαγγέλλοντας τα ποιήματά του. Ο βράχος αυτός ήταν ορατός πάντοτε από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, αποτελώντας πολύτιμο αξιοθέατο και σημείο αναφοράς για τους περιηγητές και τους επισκέπτες.

Για την ερμηνεία του αρχαίου μνημείου υπήρχε για πολλούς αιώνες διαμάχη μεταξύ των λογίων. Η αρχαιολογική έρευνα βεβαιώνει πλέον ότι πρόκειται για ένα υπαίθριο ιερό της Θεάς Κυβέλης, που ήταν προστάτιδα της φύσης και της γονιμότητας και η λατρεία της ήταν πολύ διαδεδομένη στη Χίο. Δεν αποκλείεται πάντως η σύγχυση αυτή να μην είναι τυχαία, καθώς όπως παρατηρούν κάποιοι ερευνητές, η λατρεία της θεάς είναι πιθανό να συνδεόταν με ποιητικούς αγώνες και με τους Ομηρίδες, Χιώτες ραψωδούς, που ισχυρίζονταν ότι η καταγωγή τους κρατούσε από τον ίδιο τον Όμηρο. 

 Βολισσός & Πιτυός

Καθώς από την αρχαιότητα δεν υπήρχαν αυθεντικά ιστορικά στοιχεία για τη ζωή και τη δράση του Ομήρου, υπήρξαν αρκετοί συγγραφείς που προσπάθησαν να συγκεντρώσουν στοιχεία που η παράδοση είχε διατηρήσει στη λαϊκή μνήμη, με τρόπο σχεδόν παραμυθικό, συνθέτοντας βιογραφίες του ποιητή. Η αρχαιότερη και μεγαλύτερη σε έκταση βιογραφία είναι του Ηροδότου Αλικαρνασσήος «Περί της Ομήρου γενέσιος και βιοτής», γνωστή ως Ψευδοηρόδοτος, στην οποία ο συγγραφέας περιγράφει την άφιξη και τη ζωή του Ομήρου στη Χίο. Μεταξύ άλλων αναφέρει ότι μετά την άφιξή του από τη Φώκαια της Ερυθραίας, ο Όμηρος έμεινε μια νύχτα στην ακρογιαλιά και στη συνέχεια ανεβαίνοντας το όρος έφτασε στο χωριό που ονομάζεται «Πίτυς», δηλαδή στο σημερινό Πιτυός. Εκεί περιπλανήθηκε στο δάσος και μετά από διάφορες περιπέτειες φιλοξενήθηκε στη στάνη ενός βοσκού, του Γλαύκου. Αυτός τον οδήγησε στη Βολισσό, όπου έμεινε και εργάστηκε ως οικοδιδάσκαλος για αρκετά χρόνια, διδάσκοντας τα παιδιά ενός τοπικού άρχοντα, που ονομαζόταν Χίος. Τα ίδια επαναλαμβάνονται σε αρκετές μεταγενέστερες βιογραφίες του ποιητή, συνδέοντας με αυτό τον τρόπο τις περιοχές αυτές της βόρειας Χίου με τη ζωή του μεγάλου ποιητή.

Ο Όμηρος και οι περιηγητές: «Επάνω Μερέα»  

Η σύνδεση αυτή ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο από τις καταγραφές των περιηγητών οι οποίοι από το 14ο μέχρι και το 19ο αιώνα επισκέπτονταν  το νησί, και γεμάτοι ενθουσιασμό αναζητούσαν τους «Ομηρικούς τόπους», καταγράφοντας τις εμπειρίες τους από την επιτόπια έρευνα και τις διηγήσεις των ντόπιων και αποτυπώνοντας σε χάρτες τοποθεσίες και τοπωνύμια, όπως οικισμός του Ομήρου, τάφος του Ομήρου.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Christoforo Buondelmonti, ο οποίος αναφέρεται στην «Επάνω μερέαν», σημειώνοντας στο χάρτη που σχεδίασε τον «τάφο του ποιητή Ομήρου» και την «κώμη-φρούριο Ομήρου» στο βορειοδυτικό τμήμα του νησιού. 

Διαβάστε περισσότερα...

Το παρεκκλήσι της Υπαπαντής και η Julliette May Fraser: μια γέφυρα πολιτισμού ανάμεσα στη Χίο και τη Χαβάη

Στο χωριό Βαβύλοι, ένα από τα χωριά των Καμποχώρων, που απέχει 9 χιλιόμετρα από τη Χίο, βρίσκεται ένας από τους πιο απροσδόκητους θησαυρούς του νησιού - το μικροσκοπικό εκκλησάκι της Υπαπαντής, το εσωτερικό του οποίου είναι πλήρως καλυμμένο με τοιχογραφίες ζωγραφισμένες από τη διάσημη ζωγράφο Juliette May Fraser (1887-1983), καταγόμενη από τη Χονολουλού.

Η πλειοψηφία των έργων της Juliette May Fraser βρίσκεται στα νησιά της Χαβάης, όπου γεννήθηκε και πέθανε. Ωστόσο, ενώ εργαζόταν στην Αθήνα στις αρχές της δεκαετίας του 1960, συναντήθηκε με μια χαρισματική γυναίκα από τους Βαβύλους την κα Αφροδίτη Μακρή, η οποία την κάλεσε για ολιγοήμερες διακοπές στη Χίο. Κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού γοητεύτηκε από τη Χίο και αυτό το μικρό νεόκτιστο παρεκκλήσι και προσφέρθηκε να ζωγραφίσει τις τοιχογραφίες του. Έμεινε στη Χίο κατά τη χειμερινή περίοδο 1962-1963 με τον συνεργάτη της, τον καλλιτέχνη Ντέιβιντ Άσερμαν. Κάτω από αντίξοες συνθήκες αλλά με τη βοήθεια της κ. Μακρή, όλων των κατοίκων του χωριού και του ντόπιου καλλιτέχνη Νίκου Γιαλούρη, ζωγράφισαν τις τοιχογραφίες του παρεκκλησίου ως δώρο στο χωριό.

Το εξωτερικό της εκκλησούλας είναι διακοσμημένο με γεωμετρικά σχέδια που αναφέρονται  στα ξεχωριστά ξυστά του Πυργίου, ενώ το εσωτερικό του καλύπτεται από νωπογραφίες. Οι αναπαραστάσεις είναι ένα μείγμα  Ανατολής και Δύσης, Βυζαντινής, σύγχρονης και αρχαίας τέχνης, όπου η προοπτική αλλάζει συνεχώς. Τοπία της Χίου και της Χαβάης εναλλάσσονται και εμπλέκονται με τοπία εμπνευσμένα από τις Γραφές. Το σύνολο ενοποιείται με μια ευελιξία και συνολική λαμπρότητα του χρώματος και εκτελείται με μια τέτοια γοητεία, που εκπλήσσει τον επισκέπτη,  αμέσως μόλις διασχίσει την πόρτα της εκκλησίας. Οι τοιχογραφίες της Υπαπαντής  είναι ένα από τα καλύτερα δείγματα της τέχνης της May Fraser και συγκινούν τον επισκέπτη, καθώς   αποκαλύπτουν την τρυφερή αγάπη της καλλιτέχνιδας για τη Χίο!

 

Tip: Το κλειδί της εκκλησούλας μπορείτε να το βρείτε στο σπίτι που βρίσκεται απέναντι και λίγο βόρεια του Ναού. Χτυπήστε την πόρτα και η κυρία που ζει εκεί θα σας το δώσει με μεγάλη χαρά.

Διαβάστε περισσότερα...

Φθινοπωρινή βόλτα στα χωριά της Μαστίχας

Αυτές τις μέρες στη Χίο, καθώς περιδιαβαίνουμε στα χωριά της μαστίχας συναντάμε μια εικόνα οικεία: μαστιχοπαραγωγοί, γυναίκες κυρίως μα και άντρες, όλων των ηλικιών, σε γωνιές και στενά του χωριού, με μεγάλα σινιά γεμάτα με το πρόσφατα μαζεμένο μαστίχι έχουν ήδη ξεκινήσει την κοπιαστική και μακρά διαδικασία του καθαρισμού της μαστίχας. Το άρωμά της πλημμυρίζει τα στενά των χωριών σε Πυργί, Μεστά, Καλαμωτή και σε όλα τα Μαστιχοχώρια.

Το λεγόμενο «ταχτάρισμα», δηλαδή το κοσκίνισμα της παραγωγής, για να την ξεχωρίσει από φύλλα, κλαδάκια και χώματα είναι το πρώτο στάδιο του καθαρίσματος. Στη συνέχεια ακολουθεί καλό ξέπλυμα σε κρύο νερό – κάποιοι το ξεπλένουν και στη θάλασσα – και το απλώνουν για να στεγνώσει.

Στην επόμενη φάση, αναλαμβάνουν παραδοσιακά οι γυναίκες. Με μυτερά μαχαίρια καθαρίζουν έναν προς έναν κάθε κόκκο μαστίχας από τις ξένες ύλες που είναι κολλημένες επάνω. Αυτή η διαδικασία ξεκινάει τώρα, το φθινόπωρο, αλλά, ανάλογα με τον όγκο της παραγωγής και τον χρόνο που αφιερώνει κανείς μπορεί να διαρκέσει και μέχρι την άνοιξη.

Το χαρακτηριστικό αυτού του σταδίου είναι ότι γίνεται σε ομάδες. Παρέες γυναικών μαζεύονται για το καθάρισμα, και παράλληλα διηγούνται ιστορίες, ανταλλάσσουν νέα και επικοινωνούν. Με τον τρόπο αυτό αντιμετωπίζουν την κοπιαστική και μονότονη διαδικασία του καθαρίσματος.

Η αλληλοβοήθεια ανάμεσα στους μαστιχοπαραγωγούς αποτελεί στοιχείο μιας κλειστής κοινωνίας στην οποία το συνεργατικό πνεύμα χαρακτήριζε τους κατοίκους. Για παράδειγμα, στα Μαστιχοχώρια υπάρχουν από παλιά οι λεγόμενες «δανεικές». Πρόκειται για μία παράδοση όπου κάθε γυναίκα φωνάζει τις φίλες της να βοηθήσουν στο καθάρισμα του μαστιχιού και μετά ανταποδίδει. Αυτό ισχύει και για άλλες εργασίες που ίσως κάποιος να δυσκολεύεται να ολοκληρώσει μόνος. Αν όμως κάποιος αρνηθεί να ανταποδώσει, αυτό θεωρείται μεγάλη ντροπή.

Μία άλλη παράδοση που δείχνει την ισχύ που είχαν τα γυναικεία δίκτυα στα Μαστιχοχώρια είναι οι συντρόφισσες στο Πυργί. Σύμφωνα με αυτήν, η μητέρα ενός κοριτσιού που έμπαινε στην εφηβεία ζητούσε από μια υφιστάμενη ομάδα κοριτσιών να δεχθεί την κόρη της στην συντροφιά ή παρέα. Οι άλλες μητέρες των συντροφισσών συζητούσαν το αίτημα με τις κόρες τους και αποφάσιζαν αν θα δεχθούν το νέο κορίτσι ή όχι. Οι συντρόφισσες συναντιόντουσαν καθημερινά, αλληλοστηρίζονταν, δούλευαν μαζί και έβγαιναν έξω παρέα.

Ανάλογες παρέες συναντάμε και σήμερα αν κάνουμε μία βόλτα στα Μαστιχοχώρια αυτήν την περίοδο. Επειδή μέσα σε αυτά τα χωριά που είναι χτισμένα σαν κάστρα, δεν υπάρχει αρκετός χώρος και τα σπίτια δεν έχουν αυλές, το ρόλο της αυλής παίρνει ο δρόμος μπροστά από τα σπίτια. Οι κυρίες των Μαστιχοχωρίων παρά την κοπιαστική δουλειά τους θα καλοδεχτούν τον επισκέπτη, θα του δείξουν τη διαδικασία του καθαρίσματος και με χαρά θα ποζάρουν μαζί του για μια αναμνηστική φωτογραφία.

Η σημασία της μαστιχοκαλλιέργειας αναγνωρίστηκε από την UNESCO με την ένταξή της στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας. Αν θέλετε να ζήσετε βιωματικά την εμπειρία της μαστιχοκαλλιέργειας, μπορείτε να απευθυνθείτε στο Τμήμα Τουρισμού Π.Ε. Χίου για περισσότερες πληροφορίες, ή σε κάποιο από τα εξειδικευμένα πρακτορεία του νησιού.

Πηγές:

Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου https://www.gummastic.gr/el/mastixa-chiou/paradosiaki-kalliergia

Zacharopoulos C., Barbikas E. (n.d.), Chios Mastiha PDO. Historic and folkloric references. Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου

Διαβάστε περισσότερα...

Μασουράκια Χίου: γλυκός πειρασμός με μαστίχα και αμύγδαλο

Ξέρετε ποιο γλυκό προσφέρουν ως δώρο οι Χιώτες όταν επισκέπτονται φίλους τους που ζουν εκτός Χίου; Τα μασουράκια! Είναι πεντανόστιμα, φτιαγμένα με μια παραδοσιακή συνταγή της Χίου και  μοσχοβολάνε μαστίχα και αμύγδαλο. Στην επόμενη επίσκεψή σας στη Χίο μην παραλείψετε να επισκεφθείτε ένα ζαχαροπλαστείο και να τα δοκιμάσετε. Εάν πάλι δε μπορείτε να περιμένετε μέχρι τότε σας προτείνουμε μια συνταγή για να τα φτιάξετε.

Υλικά

1 πακέτο φύλλο κρούστας πολίτικο, 150 γραμ. βούτυρο γάλακτος

Για τη γέμιση

400 γραμ. γλυκό μαστίχα Χίου (υποβρύχιο), 500 γραμ. αμυγδαλόψιχα, ξύσμα μανταρίνι ή λεμόνι, 2 ασπράδια, 1 πρέζα αλάτι

Για το σιρόπι

200 γραμ. ζάχαρη, 200 γραμ. νερό, φλούδα από λεμόνι, 1 κ.γ χυμό λεμόνι, 2 κουταλιές ανθόνερο

Για το σερβίρισμα

Ζάχαρη άχνη, αλεσμένη αμυγδαλόψιχα

Εκτέλεση

Αλέθουμε πρώτα τα ασπρισμένα αμύγδαλα στο μούλτι μέχρι να γίνουν πολύ ψιλοκομμένα και όχι εντελώς σκόνη και τα βάζουμε σε ένα μπολ. Σε μπεν μαρί, λιώνουμε ελαφρά το υποβρύχιο μαστίχα, να αραιώσει λίγο η σύσταση του, ώστε να μπορέσουμε να το αναμείξουμε καλά με τα υπόλοιπα υλικά. Το ρίχνουμε στα ψιλοκομμένα αμύγδαλα, την εσάνς και το ξύσμα. Ανακατεύουμε τα υλικά με ένα κουτάλι, μέχρι να ενωθούν καλά. Χτυπάμε τα ασπράδια με το αλάτι σε απαλή μαρέγκα, μέχρι να σχηματιστούν κορυφές που στέκονται. Σταδιακά ρίχνουμε τη μαρέγκα στα αμύγδαλα και με μία μαλακή σπάτουλα, με απαλές κινήσεις αναδιπλώνουμε τα υλικά. Ανοίγουμε τα φύλλα στον πάγκο,  τα κόβουμε στα 4 και τα σκεπάζουμε με μία νωπή πετσέτα για να μην ξεραίνονται. Παίρνουμε 1 τετράγωνο κομμάτι φύλλο. Αλείφουμε να κρύο λιωμένο βούτυρο και βάζουμε επάνω του ένα ακόμα φύλλο. Γεμίζουμε κατά μήκος με λίγη γέμιση σε λεπτό κορδόνι. Κλείνουμε τα πλαϊνά να σφραγίσουμε τη γέμιση. Τυλίγουμε σε σφιχτό ρολό. Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 160 βαθμούς C στον αέρα. Βουτυρώνουμε λαμαρίνα. Ακουμπάμε τα μασουράκια στο ταψί με την ένωση προς τα κάτω. Αφού τα τυλίξουμε όλα, τα αλείφουμε με όσο βούτυρο περίσσεψε. Ψήνουμε για περίπου 35-40 λεπτά, μέχρι να ροδίσουν πολύ καλά. Προς το τέλος του ψησίματος ετοιμάζουμε το σιρόπι για να είναι ζεστό. Μόλις κατεβάσουμε το σιρόπι από την φωτιά προσθέτουμε το ανθόνερο, και ανακατεύουμε. Αφού ψηθούν τα μασουράκια και ροδοκοκκινήσουν, τα μεταφέρουμε όλα σε ένα ταψί, να είναι κοντά κοντά το ένα με το άλλο και να μην υπάρχουν κενά ανάμεσά τους. Καυτά όπως τα βγάζουμε από το φούρνο, τα περιχύνουμε λίγο λίγο με το καυτό σιρόπι. Τα αφήνουμε να κρυώσουν όλα μέσα στο ταψί και να πιούν καλά το σιρόπι τους. Αφού κρυώσουν, τα κυλάμε σε αλεσμένο αμύγδαλο να ντυθούν ή τα αχνίζουμε με άχνη ζάχαρη. Καλή επιτυχία!

Διαβάστε περισσότερα...

Ανακαλύψτε τα εργαστήρια κεραμικής στα Αρμόλια

Το χωριό Αρμόλια βρίσκεται στην κεντρική διασταύρωση για τα Μαστιχοχώρια, σε μια εύφορη πεδιάδα είκοσι χιλιόμετρα από τη Χίο. Οι κάτοικοι του χωριού έχουν μεγάλη παράδοση στην κεραμική τέχνη, μια από τις αρχαιότερες και πιο διαδεδομένες διακοσμητικές τέχνες.

Στον κεντρικό δρόμο στην είσοδο του χωριού βρίσκονται παρατεταγμένα καταστήματα με κεραμικά. Οι περισσότεροι καταστηματάρχες συνεχίζουν την οικογενειακή παράδοση και δημιουργούν τα κεραμικά τους με τεχνοτροπίες που τους δίδαξαν οι γονείς και οι παππούδες τους και στη συνέχεια ζωγραφίζουν τις δημιουργίες τους με παραδοσιακά αλλά και μοντέρνα σχέδια και χρώματα.

Στην επόμενη σας επίσκεψη στη Χίο σταματήστε στα Αρμόλια για να χαζέψετε τις μόνιμες εκθέσεις των κεραμικών στα καταστήματα αλλά και να επισκεφθείτε τα εργαστήρια τους όπου οι κεραμίστες δουλεύουν παραδοσιακά τον πηλό και δείχνουν πώς ένα κομμάτι πηλού μετατρέπεται σε αντικείμενο.

Tip: Τα Αρμόλια είναι πολύ όμορφο χωριό, αφιερώστε λίγο χρόνο να περιπλανηθείτε στα στενά δρομάκια και σταματήστε για καφέ ή φαγητό και σίγουρα ένα γλυκό στο καταπληκτικό ζαχαροπλαστείο που βρίσκεται στην είσοδο του χωριού.

 

Διαβάστε περισσότερα...

Kάνε εγγραφή στο επίσημο newsletter του chios.gr

Designed by TruthWebMedia

Copyright © Περιφερειακή Ενότητα Χίου